Các ý chính
- Những cổ phiếu trả cổ tức thường được coi là cổ phiếu phòng thủ vì nhiều nguyên nhân, và lý do đầu tiên nằm ở chính loại cổ phiếu chia cổ tức. Đây là những công ty có sức mạnh tài chính, xét về cả dòng tiền và thu nhập, nhờ vậy họ mới có thể bắt đầu và duy trì thông lệ chia cổ tức.
- Nhóm cổ phiếu cổ tức đã đạt hiệu suất rất tốt trong năm 2022, xét cả về tổng lợi nhuận trong năm và mức biến động hàng tháng.
- Nhóm ngành duy nhất trên thị trường chứng khoán Hoa Kỳ tăng giá từ đầu năm đến nay là khối năng lượng.
- Nhìn chung, giai đoạn lãi suất thấp được coi là thời kỳ thuận lợi cho các mã chứng khoán nói chung, không chỉ riêng cổ phiếu chia cổ tức.
Đầu tư cổ phiếu cổ tức: ưu nhược điểm
Trong thời kỳ thị trường lao dốc và suy thoái, cổ phiếu trả cổ tức thường được xem các kênh đầu tư phòng thủ vì nhiều lý do.
Lý do đầu tiên bắt nguồn từ loại cổ phiếu trả cổ tức. Đây là những công ty có sức mạnh tài chính về cả dòng tiền và thu nhập, nhờ đó họ mới có thể bắt đầu chi trả và duy trì thông lệ chia cổ tức. Và thông thường đây là những công ty đã trưởng thành, hoạt động trong các ngành như tiện ích, hàng tiêu dùng thiết yếu, năng lượng, chăm sóc sức khỏe và bản thân những ngành đó cũng thường được coi là mang tính phòng thủ.
Thứ hai, ngay cả khi giá cổ phiếu giảm, nhà đầu tư vẫn có dòng thu nhập đều đặn.
Hơn hết, cổ tức còn bù đắp lại cho những đợt biến động giảm giá. Chẳng hạn, nếu nhà đầu tư A sở hữu một cổ phiếu ở mức 100 USD, sau đó giá giảm xuống còn 90 USD, nhưng anh ta được nhận khoản cổ tức là 5 USD. Như vậy nhà đầu tư A chỉ mất 5 USD. Và có một điều mà các nhà đầu tư thường không để ý là khi cổ phiếu đến ngày giao dịch không hưởng quyền, giá của cổ phiếu sẽ bị điều chỉnh giảm xuống bằng với chính số tiền chia cổ tức. Như vậy, tuy nhận được cổ tức, nhưng rõ ràng “không có bữa trưa nào miễn phí cả”. Giá cổ phiếu sẽ giảm một lượng bằng với khoản thanh toán cổ tức. Vì vậy niềm vui ngắn chẳng tày gang, có một số người sau khi hưởng cổ tức lại bị “tức cổ” vì tác động bù đắp trên thực tế lại không tốt như tưởng tượng.
Về việc liệu cổ phiếu cổ tức có thực sự mang tính phòng thủ hay không thì điều đó còn tùy thuộc. Chuyên gia chiến lược danh mục đầu tư Amy Arnott của Morningstar gần đây đã phân tích sáu giai đoạn suy thoái kể từ năm 1980. Và cô phát hiện ra rằng có ba giai đoạn cổ phiếu trả cổ tức vượt trội hơn so với thị trường chung và trong ba giai đoạn còn lại, thị trường chung vượt trội hơn so với cổ phiếu cổ tức. Tóm lại, có thể nói rằng cổ phiếu cổ tức tuy có tố chất phòng thủ, nhưng không phải đợt suy thoái nào cũng đều như vậy.
Hiệu suất của nhóm cổ phiếu cổ tức khi thị trường lao dốc trong năm 2022
Nhóm cổ phiếu cổ tức đã có kết quả rất tốt vào năm 2022, cả về tổng lợi nhuận trong năm và độ biến động hàng tháng. Tháng 9 là một tháng tồi tệ đối với chứng khoán Mỹ nói chung, bao gồm cả cổ phiếu trả cổ tức, nhưng cả thị trường chung và cổ phiếu cổ tức đều có một tháng 10 tăng trưởng mạnh mẽ. Dựa trên tình hình hiện tại, thị trường chung tại Mỹ đã giảm gần 18% xét trên cơ sở tổng mức sinh lời từ đầu năm đến nay và chỉ số đo lường cổ tức như Chỉ số Cổ tức Chọn lọc Dow Jones đã giảm chưa đến 1% và thậm chí có một số chỉ số cổ tức còn tăng tính từ đầu năm cho đến nay. Như vậy, mức chênh lệch hiệu suất này là khoảng 17%, và con số đó thực sự rất lớn. Tính riêng trong năm 2022, cổ phiếu cổ tức đã đạt hiệu suất tốt hơn mặt bằng tổng thể.
Nhóm ngành nào chia nhiều cổ tức và đóng góp nhiều nhất vào mức chênh lệch hiệu suất?
Nhóm ngành duy nhất trên thị trường chứng khoán Mỹ đã tăng trưởng từ đầu năm đến nay là năng lượng. Theo ước tính từ nhà phân tích David Harrell của Morningstar, ngành năng lượng đã tăng 66% từ đầu năm đến nay. Và có rất nhiều công ty trả cổ tức trong nhóm đó. Ngoài ra cũng có các nhóm ngành khác chia cổ tức hậu hĩnh, đã đạt hiệu suất tốt hơn so với thị trường chung, mặc dù vậy các dòng này tính ra vẫn đang giảm từ đầu năm đến nay. Trong thập kỷ qua, thị trường chứng khoán Hoa Kỳ trên thực tế đã được thúc đẩy bởi hiệu suất tăng trưởng của một số ít các cổ phiếu, chẳng hạn như nhóm FAANG. Những công ty công nghệ và internet thuộc nhóm cổ phiếu tăng trưởng, không trả cổ tức này đã kéo thị trường chứng khoán đi lên. Và trong khoảng thời gian đó, các chỉ số cổ tức thực sự khó theo kịp vì chúng không chứa những cổ phiếu tăng trưởng như vậy, đơn giản là vì phần lớn các cổ phiếu tăng trưởng lại không trả cổ tức. Và những gì diễn ra hiện giờ là một kịch bản hoàn toàn khác.
Đơn cử, Meta Platforms khoảng một năm trước có vốn hóa thị trường hơn 1 nghìn tỷ USD. Mức vốn hóa thị trường đó đã giảm xuống còn khoảng 300 tỷ USD vào thời điểm tháng 12 trong năm 2022. Vì vậy, mức sụt giảm lớn ở một số cổ phiếu như thế đang khiến thị trường chứng khoán Mỹ đi xuống.
Chỉ số cổ tức và các danh mục đầu tư cổ tức thường không chứa những cổ phiếu đó. Đó có lẽ là động lực lớn nhất dẫn đến hiệu suất khá mạnh mẽ của nhóm cổ phiếu trả cổ tức vào năm 2022.
Nhóm ngành nào có chia cổ tức nhưng không đạt hiệu suất tốt trong năm nay?
Đó là nhóm ngành tiện ích, một lĩnh vực thường chia nhiều cổ tức. Nhà phân tích Travis Miller của Morningstar từ hồi tháng 3 đã sớm cho rằng ngành tiện ích sẽ chịu một cú sốc kép, gồm lạm phát và lãi suất. Các mã cổ phiếu tiện ích, đặc biệt là các công ty tiện ích chịu sự kiểm soát của chính phủ, sẽ không thể dễ dàng tăng giá bán cho khách hàng của họ vì liên quan đến nhiều quy định. Áp lực đó đã làm tổn thương họ.
Và những công ty này cũng thường là những đơn vị đi vay nhiều. Chi phí vay tăng cao đã ảnh hưởng đến họ. Nhưng ngay cả như vậy, các lĩnh vực khác, chẳng hạn như hàng tiêu dùng thiết yếu, chăm sóc sức khỏe, tuy đã có kết quả vượt trội so với thị trường chung, nhưng các nhóm ngành này vẫn đang nhuốm sắc đỏ trên cơ sở tổng mức sinh lời tính từ đầu năm cho đến nay.
Thực hư lãi suất tăng có hại cho cổ phiếu cổ tức
Nhìn chung, môi trường lãi suất thấp được coi là thuận lợi cho hoạt động đầu tư nói chung, không chỉ riêng cổ phiếu cổ tức. Trong môi trường lãi suất tăng hoặc lãi suất cao hơn, các cổ phiếu sẽ trở nên kém hấp dẫn hơn và trái phiếu trở nên hấp dẫn hơn.
Một trong những lý do là vì sẽ luôn có một bộ phận các nhà đầu tư muốn tạo ra nguồn thu nhập thụ động trong môi trường lãi suất thấp. Họ không nhận được nhiều lợi tức từ tiền mặt hoặc các khoản đầu tư thu nhập cố định. Nếu nhà đầu tư có một danh mục cổ phiếu cổ tức có thể mang lại lợi tức 3%, 4% hoặc thậm chí nhiều hơn, thì danh mục đó chắc chắn sẽ hấp dẫn hơn.
Như vậy, khi các nhà đầu tư chuyển sang những cổ phiếu đó, nhu cầu của họ sẽ làm chúng tăng giá. Khi lãi suất và lợi tức tăng cao hơn, cổ phiếu cổ tức sẽ trở nên kém hấp dẫn hơn. Mặc dù vậy vào năm 2022, lãi suất đã tăng lên, do đó chắc chắn lợi tức từ các khoản đầu tư tiền mặt và thu nhập cố định sẽ cao hơn, nhưng xét tổng lợi nhuận của các kênh đầu tư thu nhập cố định thì lại không tốt. Và một lý do khác, như đã đề cập, là đối với các công ty tiện ích, lãi suất cao hơn có nghĩa là chi phí đi vay hoặc chi phí trả nợ sẽ cao hơn. Những tác động đó cũng có thể ảnh hưởng đến những cổ phiếu trả cổ tức.
Tại sao nhóm cổ phiếu cổ tức chưa hề hấn gì trong môi trường lãi suất tăng cao trong năm nay?
Đa số các nhà đầu tư cho rằng khi lãi suất tăng, điều đó sẽ làm tổn thương những cổ phiếu có trả cổ tức. Và có một trường phái lập luận rằng mặc dù lãi suất và lợi tức cao hơn, nhưng khi xét trên cơ sở tổng mức sinh lời, các kênh đầu tư thu nhập cố định lại không hấp dẫn vào thời điểm này. Nhưng luận điểm đó không hẳn lúc nào cũng đúng, hoặc ít nhất là sẽ không đúng trong môi trường lãi suất cụ thể như hiện tại. Tại Mỹ vào những năm 1970 khi lãi suất ở mức cao, những cổ phiếu cổ tức trên thực tế lại vượt trội so với thị trường chung. Và khi xét khắp thế giới ở thời kỳ đó, tiêu biểu như một số nước tại châu Âu, Nhật Bản, v.v. mối tương quan giữa lãi suất và các cổ phiếu cổ tức cũng không hề rõ ràng.
Vì vậy, không phải lúc nào lãi suất tăng cũng ảnh hưởng đến cổ phiếu cổ tức.
Suy thoái hay “hạ cánh mềm”: vai trò của cổ phiếu cổ tức trong thời kỳ suy thoái
Không ai có thể dự đoán trước tương lai, nhưng rõ ràng, tình trạng của nền kinh tế Hoa Kỳ sẽ có tác động rất lớn đến thị trường chứng khoán trong giai đoạn tới. Thị trường có thể diễn biến theo các kịch bản khác nhau và các loại cổ phiếu chia cổ tức khác nhau cũng có thể sẽ thể hiện hoặc phản ứng khác nhau trong những môi trường khác nhau.
Ví dụ, nếu lạm phát vẫn ở mức cao, một số công ty có thể chuyển được áp lực tăng giá phí đầu vào cho khách hàng thì họ sẽ ăn nên làm ra, đơn cử như các công ty cung cấp mặt hàng tiêu dùng thiết yếu. Nhưng các nhóm ngành khác về bản chất có cơ cấu giá cạnh tranh hơn, chẳng hạn như viễn thông, có thể sẽ không đủ khả năng đá bóng chi phí qua cho khách hàng.
Nếu thời kỳ suy thoái kéo dài, thì các công ty làm trong lĩnh vực dịch vụ tiện ích, chăm sóc sức khỏe, hoặc những sản phẩm hay dịch vụ mà mọi người vẫn phải tiếp tục sử dụng ngay cả khi túi tiền eo hẹp, có thể sẽ hoạt động tốt. Và nếu chiến dịch tăng lãi suất của Fed có tác dụng như mong muốn, giúp cho nền kinh tế hạ cánh nhẹ nhàng và ổn định tình hình, thì các công ty như ngân hàng hay những ngành khác vốn được thúc đẩy bởi đà tăng trưởng kinh tế cũng sẽ được hưởng lợi từ điều đó.
Như vậy, diễn biến sắp tới là muôn hình vạn trạng. Nhưng có một điểm quan trọng là, khi xây dựng danh mục đầu tư gồm các cổ phiếu cổ tức, nhà đầu tư nên thiết kế đa dạng để tránh trường hợp khi nhịp đập thị trường đi theo chiều hướng bất lợi, nhà đầu tư không có khả năng xoay sở kịp thời.
Vai trò của phương pháp định giá
Theo số liệu của Morningstar, nhóm cổ phiếu năng lượng đang là nhóm được định giá quá cao. Các cổ phiếu tiện ích được định giá thấp hơn một chút nhưng không nhiều. Vậy liệu các nhà đầu tư có nên quan tâm đến mức giá mà họ phải trả so với giá trị nội tại của công ty chỉ để hưởng quyền cổ tức hay không?
Trên thực tế, có không ít nhà đầu tư theo trường phái thu nhập thụ động trước hết sẽ xem xét lợi suất của một cổ phiếu, chẳng hạn như mức lợi suất 6%, 7% và đưa ra quyết định mua cổ phiếu đó. Và đó có thể là một vấn đề, vì nhiều lý do.
Thứ nhất, nếu nhà đầu tư thiết kế danh mục đầu tư chỉ dựa trên lợi suất, có khả năng họ sẽ tập trung sở hữu quá nhiều mã cổ phiếu hoặc chỉ chăm chăm vào một lĩnh vực hoặc một ngành nào đó. Thứ hai là về vấn đề cổ tức “tức cổ”. Đôi khi sẽ có những cổ phiếu có lợi suất cao ở thời điểm đang xét, vì thị trường đã biết trước cổ tức sắp bị cắt giảm, nhưng chưa được công bố chính thức và nếu nhà đầu tư mua vào cổ phiếu đó với kỳ vọng hưởng quyền cổ tức đó, thì rất có thể họ sẽ không nhận được mức lợi suất như tưởng tượng.
Nhưng rõ ràng, nhà đầu tư nên xem xét đến mức định giá của bất kỳ cổ phiếu nào trước khi mua. Theo Morningstar, nhà đầu tư nên mua những cổ phiếu đang được bán với giá chiết khấu so với giá trị nội tại, hay thấp hơn giá trị nội tại.
Tuy nhiên, không chỉ riêng mức lợi suất hiện tại của một cổ phiếu, có một điều khác mà các nhà đầu tư cần xem xét đó là khả năng tăng trưởng cổ tức. Nhà đầu tư phải tìm hiểu xem dòng tiền được dùng để chia cổ tức đã đến mức tối đa chưa hay đây là một công ty có thể tiếp tục tăng cổ tức? Có một cách để ước tính nhanh lợi tức mà nhà đầu tư sẽ nhận được trong tương lai khi sở hữu cổ phiếu cổ tức là cộng tỷ lệ lợi suất cổ tức hiện tại với tỷ lệ tăng trưởng cổ tức dự kiến. Hai tỷ lệ này kết hợp với nhau có thể cho ra ước tính sơ bộ về tổng lợi tức đầu tư trong tương lai của một cổ phiếu. Và nếu cổ phiếu được giao dịch với mức giá chiết khấu so với giá trị nội tại, thì về cơ bản, nhà đầu tư cũng có thể được hưởng lợi thêm một phần nữa, thậm chí làm tăng thêm tổng lợi nhuận.